Lạm dụng luật pháp - Abusing Laws

Đoan Trang - Vào khoảng 20h ngày thứ năm, 18/7, 69 blogger và facebooker (gọi chung là blogger) Việt Nam đã đồng loạt công bố trên mạng bản Tuyên bố của mạng lưới blogger Việt Nam. Tựa đề và nội dung chính của Tuyên bố này là yêu cầu “Việt Nam phải sửa đổi pháp luật để chứng minh cam kết tranh cử vào Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc”.

Đây là lần đầu tiên giới blogger chính trị ở Việt Nam có một hành động tập thể nhằm nói lên quan điểm chung của họ về việc Chính phủ Việt Nam ứng cử làm thành viên Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc (và nghiễm nhiên gạt người dân ra ngoài trong quá trình thể hiện thành tích và chạy đua vào chiếc ghế đó).

Thực ra, nếu có thể được bày tỏ ý kiến một cách công khai, có tổ chức và thẳng thắn hơn, các blogger có quyền nói rằng: Nhà nước Việt Nam phải chấm dứt việc lạm dụng luật pháp cho mục đích “quản lý” mà thực chất là để có lợi cho mình và gây thiệt hại cho người dân, cho xã hội.

“Để thuận tiện cho hoạt động quản lý” là cái tư duy ăn sâu bám rễ đằng sau việc Nhà nước Việt Nam sử dụng hệ thống luật pháp và các văn bản dưới luật một cách tùy tiện, thỏa thích trong hàng chục năm qua, kể từ ngày thành lập chính quyền (năm 1945).

Tuy nhiên, nếu chỉ giới hạn trong hai năm 2012 và 2013 thôi thì chúng ta cũng đã chứng kiến thứ công cụ luật pháp ấy thể hiện sức mạnh của nó trong hàng loạt chính sách ích kỷ và vô tâm của chính quyền: Nghị định quản lý Internet cấm việc công dân phát biểu “vi phạm thuần phong mỹ tục” trên mạng; Thông tư về áp dụng mẫu chứng minh thư nhân dân mới có cả tên cha mẹ; Nghị định về xử phạt xe không chính chủ; cùng hàng chục quyết định tăng giá xăng dầu rất thoải mái của Bộ Tài chính.

Một bộ luật tối quan trọng của bất cứ nền luật pháp nào là Bộ luật Hình sự cũng bao gồm rất nhiều điều khoản chứng tỏ sự lạm quyền, hà khắc tới mức vô lý của Nhà nước. Điều 79, “Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân”, không gì khác là sự đàn áp quyền lập hội và hoạt động đảng phái, tham gia chính trị. Điều 88, “Tội tuyên truyền chống Nhà nước”, và Điều 258, “Tội lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, công dân”, tiêu diệt tự do ngôn luận, cấm công dân được “nói xấu” nhà nước hay là nói những điều Nhà nước không thích nghe.

Cần nói thêm rằng không phải chỉ chính quyền Việt Nam mới nghĩ ra việc lạm dụng luật pháp để có thể trục lợi, hoặc dành phần lợi cho mình (gọi là “tạo thuận lợi cho công tác quản lý, điều hành”) và đẩy khó khăn, thiệt thòi về phía người dân.

Sử dụng luật pháp làm công cụ trấn áp, vẽ ra luật để xiết dân, là đặc điểm chung của mọi chế độ độc tài, toàn trị. Liên Xô từng luật hóa việc đàn áp đối lập chính trị bằng Điều 58 Bộ luật Hình sự năm 1927, theo đó, chính quyền có thể bắt giữ tất cả những công dân bị tình nghi là “có hoạt động phản cách mạng”, “kẻ thù của giai cấp công nhân”. Cũng nước Nga, năm 2012, chính quyền đã đưa ra một đạo luật tai tiếng nhằm vào các tổ chức phi chính phủ, kể cả tổ chức quốc tế như Ân xá Quốc tế, Giám sát Nhân quyền, và Minh bạch Quốc tế. Hàng trăm tổ chức ở Nga bị thanh tra, lục soát, thu giữ tài liệu. Luật “nhân viên nước ngoài” này của Nga bị coi như một đạo luật vi phạm nhân quyền và phá hoại xã hội dân sự.

Quyền lực nào cũng tha hóa nếu không bị kiểm soát. Nhà nước nào cũng lạm dụng luật pháp, nhưng chế độ càng độc tài thì càng lạm dụng luật pháp nhiều hơn.

Ở Việt Nam, cho đến nay, rất nhiều người, trong đó có những người ủng hộ dân chủ-tự do-nhân quyền, vẫn quan niệm rằng “gì thì gì, phải sống và làm việc theo đúng hiến pháp và pháp luật đã”, “chấp hành trước, đấu tranh thay đổi sau”. Quan điểm đó nghe có vẻ rất hợp lý, chỉ có điều người ta chưa trả lời được câu hỏi: Vậy nếu nhà nước cố ý tận dụng luật pháp làm công cụ để xâm phạm tự do của công dân, vi phạm nhân quyền, thì sao? Vẫn cứ phải chấp hành (không biết đến bao giờ)?

Không có cơ chế bảo hiến, không có tòa án độc lập, không có quốc hội đại diện thực sự, người dân Việt Nam còn biết làm gì để bảo vệ tự do của họ trước Nhà nước? Đây là lý do đưa đến câu cửa miệng của nhiều người: “Thì làm thế nào được, luật pháp trong tay chúng nó, luật là của chúng nó mà”.

Trong lúc chưa thể có một sức ép nào đó buộc chính quyền phải xem xét lại hệ thống luật pháp, đặc biệt là những đạo luật quan trọng như Bộ luật Hình sự, thì việc vận động để xóa bỏ những điều khoản vi hiến như Điều 258 có thể được xem như một bước khởi đầu.

Luật pháp, theo đúng nghĩa, là để bảo vệ tự do của người dân chứ không phải để bảo vệ quyền lợi của chính quyền.

At 8 p.m. Thursday, July 18, 69 Vietnamese bloggers and facebookers (referred to as “bloggers”) released a statement, calling the government to “amend law todemonstrate Human Rights Council candidacy commitment.”

This is the first collective action by political bloggers in Vietnam who voice their opinions about Vietnam’s running for its membership in the United Nations Human Rights Council for the 2014-2016 tenure and, during the process, ignoring the role of its people.

If they were able to openly express their opinions in an organized and straightforward way, the signers must have said that the Vietnamese State must stop abusing laws for the sake of “management”, which actually aims to benefit the State at the expense of the people.

“To facilitate public management” is a deep-rooted mindset accounting for the fact that Vietnamese Government has used its system of laws, regulations and fiats at its discretion and out of its interest for dozens of years since the making of the nation in 1945.

In the two recent years alone, Vietnam has seen many repressive laws manifested in a series of irrelevant, government-oriented policies: an Internet-controlling decree preventing Internet users from “violating fine customs and traditions” (but what is a fine custom and/or tradition?); a circular on the application of a new ID card form requiring the bearer to submit their parents’ names (what if I were an illegitimate child wanting to protect his privacy?); a decree on fining any citizen who fails to prove the ownership of their vehicle (does it mean I shall have to bring loads of documents with me whenever I go out?); and dozens of discretionary decisions by the Ministry of Finance to increase fuel prices despite skyrocketing inflation.

A crucial code of any legal system, the Penal Code, includes a range of repressive provisions. Article 79, “Carrying out activities aimed at overthrowing the people’s administration”, is nothing more than the suppression of the right to association and political participation. Article 88, “Conducting propaganda against the State”, and Article 258, “Abusing democratic freedoms to infringe upon the interests of the State”, inhibit freedom of speech in banning people to express any idea against the government or anything the government dislikes.

It must be said that the Vietnamese Government is not alone in using laws for its benefits, even to seek rents literally (or “to create favorable conditions for management activities” in its euphemistic words) although that may mean “to put people at a disadvantage.”

Using legislations as a tool of repression is likely a common feature of all dictatorships and totalitarian regimes. The Soviet Union, for example, legalized repression of political opposition with Article 58 of the 1927 Russian SFSR Penal Code, according to which any suspect of counter revolutionary activities and enemy of workers is subject to detention. 85 years later, the Russian authorities issued a notorious legal policy targeting non-government organizations, including international ones such as Amnesty International, Human Right Watch, and Transparency International. Hundreds of NGOs were audited and raided, their documents confiscated. Russian “foreign agent” law is criticized for violating human rights and undermining civil society organizations.

Power always becomes corrupt if it goes without a check-and-balance system. Every state tends to abuse laws; the more dictatorial it is, the more abusive of laws it becomes.

In Vietnam, until recently, many people, including those favor liberal democracy, keep opining that “no matter what you do, you must first and foremost obey the law.” Although their opinions seem right, those people fail to answer one question, “So what if the state deliberately uses law as a tool to violate citizens’ rights? Would we obey those laws still?”

Without judicial review, an independent judiciary system or a truly representative legislature, what can the Vietnamese do to protect their freedom rights against their repressive state? This leads to a popular slip, “Then what can we do? Law is in their hands; law is theirs.”

While the Vietnamese government is still free from any pressure to conduct judicial review, especially to revise such important law as the Penal Code, an effort to urge it to abrogate unconstitutional provisions, including Article 258, can be deemed as one of the first steps.

Law, in its true sense, is created to protect the people’s liberty, not to protect the State’s interest.