Khi bạn là nhân chứng ở VN hôm nay

Phan Châu Thành (Danlambao) - Tôi rất trân trọng những chia sẻ của bác sĩ Phạm Hồng Sơn trong bài viết “27 ghi chú dành cho những tù nhân lương tâm dự khuyết”. Dù 27 ghi chú đó là những lời rất giản dị, nhưng chúng thể hiện tình yêu con người chứa chan của tác giả, chúng vẫn toát lên ý chí kiên cường của người viết với sức mạnh của niềm tin, và nhất là chúng vẫn thể hiện một trí óc cân bằng, luôn tỉnh táo, luôn khách quan, khiêm nhường.

Nhiều người khác đã viết bài khen ngợi “27 ghi chú” của bác sĩ Phạm Hồng Sơn như tác giả nhà báo Ngô Nhân Dụng, và tôi cũng đồng ý với họ. Bản thân tôi đã đọc kỹ “27 ghi chú” nhiều lần, ghi chép ra để suy nghĩ và học hỏi, cho mình. Biết đâu một ngày nào đó tôi sẽ cần đến chúng, dù vẫn biết nếu không phải dùng đến chúng vẫn hơn.

Nhưng là công dân của nước Việt hôm nay, nếu bạn chỉ có tấm lòng yêu nước và muốn một ngày mai tươi sáng hơn cho đất nước, cho dân tộc - như cô bé Phương Uyên, thì chắc chắn bạn đã là một tù nhân lương tâm dự khuyết của chế độ này rồi. Người ta đang bắt tù nhân xây thêm nhiều nhà tù cho những người tù dự khuyết như thế, cho tôi và bạn - vì chúng ta yêu nước Việt của mình? Số lượng phòng giam sẽ tăng theo tỷ lệ thuận với tổng nợ quốc gia mà họ gây nên, nay đã trên trăm tỷ đô la và lớn hơn GDP...

Vâng, tôi biết mình rất muốn những điều tốt đẹp hơn cho đất nước, và tôi tin các bạn cũng rất muốn những điều như thế. Nên chúng ta đều là tù nhân lương tâm dự khuyết của chế độ này. Và vì thế, tôi rất cảm ơn bác sĩ Phạm Hồng Sơn về 27 điều ghi chú đó.

Tôi viết bài này vì hai lý do. Lý do thứ nhất tôi đã vừa thực hiện xong: chân thành cảm ơn bác sĩ Phạm Hồng Sơn.

Lý do thứ hai: noi gương bác sĩ Phạm Hồng Sơn, tôi muốn làm một điều gì đó tương tự và có ích cho mọi người.

Tôi chưa có “vinh hạnh” trải qua một ngày lao tù nào ở bất kỳ đâu. Nhưng cuộc đời gần sáu mươi tuổi với gần bốn mươi năm qua sống và làm việc trong chế độ này tôi có một bất hạnh lớn là đã phải rất nhiều lần làm nhân chứng trong các vụ án kinh tế, hình sự lớn của bộ máy hành pháp của chế độ này. Và tôi muốn chia sẻ với các bạn về những kinh nghiệm đó: Khi bạn là nhân chứng ở VN.

Tại sao điều đó lại quan trọng? Nhân chứng thôi mà?

Nếu bác sĩ Phạm Hồng Sơn với 27 ghi chú sẽ giúp bạn xử lý các vấn đề của mình khi chẳng may đã ở trong tù – cách đối xử với bản thân, với bạn tù và nhất là cai ngục, thì chia sẻ của tôi sẽ chỉ nói đến việc bạn nên cư xử thế nào với công an điều tra và cán bộ tòa án, viện kiểm sát khi bạn vẫn là công dân “tự do” và tự nhiên bị dính vào vụ án của người khác – khi bạn là “nhân chứng” hay người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan.

Tại sao vậy?

Lý do: Công an VN không bao giờ coi ai là vô tội. Bạn đã được mời là nhân chứng là do bạn vô tình bị liên quan đến vụ án, đến bị can thì đối với họ bạn cũng đã là nghi can “dự khuyết” rồi. Nếu họ không tìm ra nghi can thật hay không muốn tìm ra – rất thường là như thế (!)- vì đã “được chỉ đạo”, đã được ăn hối lộ rồi, thì họ sẽ tìm cách đưa những người ngây thơ như bạn vào tròng thay thế. Đối với CA VN, thà kết tội nhầm còn hơn không kết tội được ai, tức họ không thể không lập công với đảng. Còn dân oan phải chết oan ư? Chả là gì với họ, miễn là tiền họ vẫn đầy túi, lon họ vẫn thêm sao… Họ có thể vô tư cho bạn vào tù dù chính họ biết rõ nhất bạn là người vô tội. “Ai bảo số nó xui!”

Lý do: như đã nói ở điểm 1 trên, cán bộ điều tra luôn phải kết tội ai đó để lập công, dù người đó có tội hay không. Nếu người sẽ bị kết tội hay sẽ bị hại đó không phải là bạn, nhưng do những lời khai “vô tư” của bạn công an điều tra sẽ “chế” thành chứng cớ làm hại họ, thì là bạn vô tình tiếp tay cho lũ chúng.

Lý do: Những hiểu biết đó của bạn, công an điều tra nếu không dùng được để hại lại chính bạn hay hại ai khác thì họ cũng sẽ dùng để hại nhau, để tranh công, và thao túng vụ án sao cho có lợi cho cá nhân họ hay bè nhóm họ mà thôi. Không có ai trong số họ thực sự trân trọng và quan tâm đến những điều tốt đẹp hay sự công bằng trong xã hội như bạn đâu. Tôi đã từng nhầm như thế những năm còn trẻ khi làm nhân chứng cho những vụ án lớn đầu tiên. Tệ hơn nữa, khi công an điều tra và các thế lực trong vụ án tranh công, hại nhau, thao túng vụ án thì họ sẽ tìm cách khống chế nguồn tin và bạn sẽ bị kẹt vào đó. Như vậy, bạn vẫn hại lại chính mình, mà xã hội càng thêm xấu xa hơn, chứ không phải tốt đẹp và công bằng hơn như bạn muốn.

Lý do: Cái nguy hiểm và ghê tởm của chế độ này là họ bưng bít và thao túng pháp luật hoàn toàn trước mọi công dân. Những điều cơ bản như quyền tối thiểu của người công dân khi làm việc với quyền lực của chính quyền cũng không mấy công dân nào được biết và có để sử dụng. Cá nhân tôi là một ví dụ. Từ đó có thể suy ra 99,99% dân mình không biết quyền cơ bản của mình để tự bảo vệ trong cuộc sống, ví dụ như quyền của người làm nhân chứng trong các vụ án hình sự.

Cái chính quyền “vì dân” này điều hành nửa đất nước từ 1954 rồi cả nước từ 1975, vậy mà mãi đến 1989 họ mới có bộ luật Tố tụng Hình sự đầu tiên, thì tức là suốt 35 năm trước họ muốn làm gì với dân để điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án là tùy họ. Ngay cả trong 24 năm có luật Tố tụng Hình sự hiện nay thì họ cũng không thực hiện nghiêm túc và càng không phổ cập nó cho dân để dân có cái tự bảo vệ mình trước họ.

Lý do: bạn phải chủ động trong quá trình lấy lời khai (không phải bạn đang bị hỏi cung) thì bạn mới tự bảo vệ được mình, không làm hại người khác và không trở thành công cụ cho họ làm điều xấu. Nói chung, hãy trở thành chuyên gia về Luật Tố tụng Hình sự thì bạn mới đạt được ba mục tiêu trên. Nếu tất cả người dân chúng ta đều có hiểu biết và biết áp dụng pháp luật, trước hết là bộ Luật Tố tụng hình sự thì chính quyền này cũng khó hành hạ vô nhân đạo người dân thậm tệ như hiện nay. Tôi không nói điều đó sẽ chấm dứt.

Lý do: Chúng ta biết hệ thống tòa án của chế độ này chỉ trọng chứng, không trọng cung, cho nên các phán quyết của tòa có thể “bỏ túi” theo chỉ đạo từ trước vì chỉ dựa trên những “chứng cớ” “thu thập được” trong quá trình điều tra, mà không dựa trên quá trình tranh tụng tại Tòa. Điều này giúp họ vô hiệu hóa toàn bộ hoạt động của giới luật sư và hệ thống pháp lý kinh điển, biến mọi phiên tòa thành trò hề diễn lại những gì họ đã quyết từ trước. Và sự bưng bít kiến thức pháp luật, nhất là Luật tố tụng, thao túng luật pháp hoàn toàn bởi các cán bộ công an điều tra, viện kiểm sát, tòa án cho phép họ hoàn toàn có thể tạo ra mọi chúng cớ họ muốn và kết tội bất kỳ ai họ muốn. Các cơ quan này có thể giết người trong khi điều tra xong lại “chế ra” thư cảm ơn của người bị giết đối với người giết mình, như vụ án anh Nhựt ở Bình Dương… Đó là toàn bộ bản chất của hệ thống công lý của chế độ này.

a. Đọc thật kỹ và đồng ý với từng từ, từng câu, và từng ý của nội dung biên bản;

b. Không chấp nhận và đừng bao giờ ký biên bản mà điều tra viên ghi lời khai cố ý ghi thưa từng chữ ra, cách dòng nhiều, hay xuống dòng, để lề rất rộng... Đó là những cơ hội họ cố tình tạo ra để họ sẽ sửa đổi, thêm bớt từ ngữ, dấu chấm phẩy, thay đổi ý câu và nội dung sau đó… theo ý họ;

c. Đếm và ký bên những chỗ bị sủa chữa, gạch xóa trong quá trình ghi biên bản. (Điều 95, Khoản 2 Luật Tố tụng cho bạn quyền này).

d. Trước khi ký hãy yêu cầu họ ghi tất cả những đề nghị, khiếu nại, phản đối của bạn, nếu có. (Điều 95, Khoản 1 Luật Tố tụng cho bạn quyền này).

e. Hãy đếm và ghi thêm các ghi chú về số trang, số dòng, nếu được thì cả số từ của biên bản, nhất là số lượng những điểm sửa chữa đã có chữ ký xác nhận của bạn ở bên, trước khi ký; Và nhớ là bạn hãy ký vào từng trang Biên bản dù có trang không có sửa đổi gì và không có ghi chú điều đó (để họ khó thay cả trang, nhất là khi họ ghi biên bản).

f. Hãy có một ghi chú ghi rõ đây là biên bản thứ bao nhiêu bạn đã ký, vào ngày nào. Nên có một ghi chép riêng theo dõi ngày giờ, địa điểm bạn bị yêu cầu làm việc với cán bộ điều tra và các biên bản bản bạn đã ký tương ứng. Ví dụ: nếu bạn đã ký 5 Biên bản thì ghi rõ đây là biên bản thứ 5 ngày x/y/z, sau 4 biên bản khác bạn cũng đã khai và ký. Lý do: họ sẵn sàng thay nhau “quần” cho bạn mệt mỏi, chán nản đến nỗi phải ký vào Biên bản đúng theo ý họ, rồi họ bỏ các biên bản khác đúng sự thật tức đúng theo ý bạn đi.

Nếu vụ án là lớn và nghiêm trọng, và bạn là nhân chứng quan trọng, bạn nên có sự tư vấn của luật sư. Ở VN này, tìm được luật sư thực sự rất khó. Nhưng vẫn có thể tìm được. Tôi cũng đã từng thuê luật sư, nhưng họ không giúp được gì hơn cả nếu bạn đã nắm được quyền lời của mình theo Luật Tố tụng Hình sự. Bạn đã tự tư vấn pháp luật cho mình được rồi. Còn những điều tôi nói ở trên, họ không nói cho bạn đâu, vì không còn là pháp luật nữa, mà là phá luật, là cướp luật. Họ phá luật và cướp luật của họ và bạn phải chống đỡ. Nếu chống đỡ trong tình cảnh ý thức được việc mình bị cả hệ thống cướp mất luật bảo vệ bạn, thì bạn sẽ có có may không chết oan cao hơn. Cách của tôi là; chúng ta hãy đòi lại quyền lợi của mình, hãy đòi lại luật pháp vốn để bảo vệ mình, cho mình!

Mục đích của bạn khi vô phúc bị là nhân chứng hay người có quyền lợi liên quan hay người bị hại trong xã hội “dân chủ vận lần hơn tư bản” này là bạn phải tự bảo vệ mình, không vô tình làm hại người khác và không thành công cụ và nạn nhân của người khác. Để làm tốt điều đó, hãy trang bị trước kiến thức về quyền lợi của mình ít nhất theo Luật Tố tụng. Chúc các bạn đừng bao giờ phải tham khảo đến những chia sẻ này của tôi. Nhưng hãy cứ đọc Luật Tố tụng nhé!